Wszystkie dobra osobiste człowieka są usankcjonowane oraz pozostają pod stałą ochroną prawa cywilnego, bez względu na ochronę przewidzianą przez inne przepisy prawne. Czym tak naprawdę są nasze dobra osobiste i jak polskie prawo je chroni?
Czym są dobra osobiste?
Według art. 23 Kodeksu Cywilnego, dobra osobiste człowieka, a przede wszystkim jego zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza czy też racjonalizatorska, są chronione przez prawo cywilne niezależnie od ochrony przewidzianej przez inne przepisy prawne.
Cechy dóbr osobistych według prawa cywilnego
Dobra osobiste są własnością każdej osoby fizycznej i są z nią nierozerwalnie związane. Tak więc podstawowymi cechami dóbr osobistych człowieka jest niezbywalność oraz niedziedziczność, czyli prawa do takich dóbr wygasają wraz ze śmiercią uprawnionej do nich osoby. Inną cechą dóbr osobistych jest to, że są to prawa niemajątkowe ściśle połączone z konkretnym podmiotem, które powstają lub wygasają, a także nie mogą przechodzić na inną osobę ani w drodze czynności prawnych, ani też w wyniku dziedziczenia.
Naruszenie dóbr osobistych
Dobra osobiste od początku ich powstania aż do wygaśnięcia pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Podmiot, którego dobra osobiste zostają naruszone poprzez bezprawne działanie innych osób, ma prawo żądać zaniechania takich szkodliwych czynności wobec siebie, a także może żądać, aby osoba, które takie dobra naruszyła, usunęła wszelkie negatywne skutki tego naruszenia poprzez na przykład złożenie stosownego oświadczenia o odpowiedniej treści i w określonej formie. Osoba, która poniosła szkody majątkowe w wyniku naruszenia jej praw osobistych (np. bezprawne wtargnięcie do mieszkania lub pogorszenie staniu zdrowia w wyniku błędu lekarskiego), może żądać zadośćuczynienia na zasadach ogólnych. Mówi o tym m.in. art. 24 Kodeksu cywilnego, który przewiduje możliwość roszczeń o zaniechanie szkodliwego działania, roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego, powództwo o ustalenie, roszczenie o zadośćuczynienie finansowe oraz takie świadczenie na cel społeczny, a także roszczenie o odszkodowanie oraz inne roszczenia przewidziane w polskim prawie.
Obiektywna ocena
Z racji różnorodności występowania dóbr osobistych w przestrzeni publicznej trudno jest jednoznacznie osądzić, jakie zdarzenie lub wypowiedż może stanowić naruszenie dóbr osobistych. Dlatego też taką oceny takiego czynu lub wypowiedzi dokonuje sąd, stosując obiektywne kryteria.